Trong bối cảnh thương mại toàn cầu chuyển mình mạnh mẽ, các thị trường mới nổi như Trung Đông, Nam Á và châu Phi đang nổi lên như những điểm nhấn quan trọng. Điều này không chỉ khẳng định tiềm năng xuất khẩu mà còn mở ra cơ hội cho doanh nghiệp Việt nếu biết cách đón đầu đúng thời điểm.

Dân số trẻ và tiêu dùng số hóa

Các quốc gia thuộc khu vực Trung Đông - Bắc Phi (MENA), Nam Á và châu Phi nổi bật với cấu trúc dân số trẻ, đà đô thị hóa nhanh và tỷ lệ sử dụng Internet cùng thiết bị di động tăng cao. Theo báo cáo, lượng người dùng thương mại điện tử (TMĐT) ở châu Phi có thể đạt 500 triệu người vào năm 2025, với tốc độ tăng trưởng bình quân 17% mỗi năm. Trong khi đó, thị trường MENA ước tính đạt 80,3 tỷ USD vào năm 2029 với mức tăng trưởng kép (CAGR) 11,7%/năm, cho thấy tiềm năng đáng kể cho lĩnh vực thương mại số. Các yếu tố này hình thành nền tảng vững chắc để hàng hóa quốc tế, với sự hỗ trợ của hạ tầng số, bước vào các thị trường này một cách thuận lợi.

Trung Đông - điểm sáng xuất khẩu hàng Việt

Trung Đông, bao gồm các nền kinh tế như UAE và Saudi Arabia, đang mở rộng mạnh mẽ thị trường tiêu dùng hiện đại. Theo VietnamPlus, sau khi Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam - UAE (CEPA) có hiệu lực vào tháng 10/2024, nhiều doanh nghiệp Việt đã gia tăng đầu tư vào các kênh xuất khẩu kỹ thuật số tại khu vực này. Một số doanh nghiệp Việt Nam như Secoin (sản xuất gạch trang trí) và Dony Garment (may mặc xuất khẩu) ghi nhận mức tăng doanh thu từ 15 - 20% mỗi năm nhờ khai thác thị trường TMĐT địa phương. Các lĩnh vực sản phẩm chủ lực gồm thực phẩm Halal, mỹ phẩm, thời trang và đồ gia dụng - yếu tố này vẫn tiềm ẩn sức hút đối với người tiêu dùng Trung Đông nếu doanh nghiệp biết cách tùy chỉnh theo tiêu chuẩn và xu hướng địa phương.

Châu Phi - thị trường thương mại số bùng nổ

Châu Phi đang nổi lên như một trong những khu vực năng động nhất của TMĐT toàn cầu. Theo Tổ chức Thương mại Quốc tế Hoa Kỳ (ITA), số lượng người dùng TMĐT tại châu lục này dự kiến sẽ đạt 500 triệu người vào năm 2025, với tốc độ tăng trưởng bình quân hàng năm khoảng 17%. Đây là một dấu hiệu rõ ràng cho thấy sự dịch chuyển nhanh chóng trong hành vi tiêu dùng số của khu vực có dân số trẻ và tỷ lệ sử dụng smartphone ngày càng tăng.

Trong bối cảnh đó, Jumia - nền tảng thương mại điện tử lớn nhất tại châu Phi, thường được ví như “Amazon của châu lục” - đang giữ vai trò dẫn dắt thị trường. Jumia hiện phục vụ khoảng 6 triệu khách hàng tại 9 thị trường chính. Dù đối mặt với cạnh tranh ngày càng gay gắt từ các sàn TMĐT châu Á như Temu (Trung Quốc), Jumia vẫn duy trì tăng trưởng ổn định nhờ am hiểu thị trường nội địa và mạng lưới hậu cần tích hợp.

Sự hiện diện ngày càng lớn của các nền tảng địa phương như Jumia cho thấy cơ hội rõ nét cho doanh nghiệp Việt Nam trong việc thâm nhập thị trường châu Phi thông qua các kênh phân phối kỹ thuật số. Việc hợp tác với các nền tảng TMĐT sở tại sẽ giúp doanh nghiệp rút ngắn khoảng cách thị trường, đồng thời thích nghi hiệu quả với yêu cầu bản địa hóa về sản phẩm, thanh toán và logistics.

Nam Á - Ấn Độ và làn sóng thương mại số

Khu vực Nam Á, đặc biệt là Ấn Độ, đang nổi lên như một trong những thị trường TMĐT phát triển nhanh nhất thế giới. Theo báo cáo của GlobalData, doanh thu TMĐT tại Ấn Độ trong năm 2024 ước đạt 147,3 tỷ USD và được dự báo sẽ tiếp tục tăng trưởng với tốc độ trung bình 18,7% mỗi năm cho đến năm 2028.

Bên cạnh các nền tảng TMĐT truyền thống, mô hình thương mại điện tử xã hội (social commerce) cũng đang bùng nổ, dẫn đầu là Meesho - một ứng dụng bán hàng qua mạng xã hội do Ấn Độ phát triển. Tính đến giữa năm 2024, Meesho phục vụ khoảng 190 triệu người dùng, phần lớn đến từ các thành phố và thị trấn cấp 2, cấp 3 (Tier-2 và Tier-3), bao gồm các thành phố tầm trung, những thị trấn nhỏ và vùng nông thôn.

Sự lan rộng nhanh chóng của thương mại điện tử tại Ấn Độ không chỉ phản ánh tiềm năng của thị trường nội địa, mà còn mở ra cơ hội lớn cho doanh nghiệp Việt trong việc cung cấp những sản phẩm phù hợp với thị hiếu bản địa - từ đồ dùng gia đình, thời trang giá tốt cho đến thực phẩm tiện lợi và hàng tiêu dùng xanh.

Yêu cầu kỹ thuật và hậu cần quan trọng

Để bước chân hiệu quả vào các thị trường số mới nổi, hàng hóa Việt cần thực sự đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật và chất lượng nghiêm ngặt. Doanh nghiệp cần đảm bảo chứng nhận Halal và chứng nhận hữu cơ cho mặt hàng thực phẩm đi các thị trường Hồi giáo, cũng như chuẩn GlobalGAP hoặc HACCP đối với nông sản xuất khẩu sang châu Phi - Nam Á. Việc đóng gói đa ngôn ngữ (tiếng Anh, Ả Rập, Hindi/Urdu, Swahili) cũng tạo thêm sự chuyên nghiệp và tin cậy cho người tiêu dùng địa phương - vấn đề được nhấn mạnh trong chiến lược thương mại số kết hợp với logistics xuyên biên giới. Bên cạnh đó, hệ thống logistics ngược - xử lý đơn hàng trả về, hoàn thuế - cần được tối ưu để phù hợp theo quy định của thị trường sở tại.